De Wet Huis voor Klokkenluiders (01 07 2016) wordt aangepast en vervangen door de Wet Bescherming Klokkenluiders per 17-12-2021. De verplichte veranderingen gelden alleen voor de misstanden met een maatschappelijk belang en de inbreuken op het Unierecht. Dat is dus het topje van de ijsberg als het gaat om integriteitsschendingen.

De Europese Unie wil klokkenluiders, ook wel “melders” genoemd, betere bescherming bieden. Bijvoorbeeld als een melder een inbreuk meldt op het terrein van volksgezondheid, consumentenbescherming, gegevensbescherming, overheidsopdrachten, financiële diensten, witwaspraktijken, product- en vervoersveiligheid of nucleaire veiligheid. Daarbij wordt aangenomen dat met die inbreuken op het Unierecht een maatschappelijk belang is gemoeid. Op 26 november 2019 is daarom een Europese richtlijn gepubliceerd met nieuwe regels over klokkenluiden. Uiterlijk op 17 december 2021 moeten alle lidstaten die nieuwe regels omzetten in hun nationale wetgeving.

Volgens de richtlijn zijn organisaties verplicht interne procedures te hebben voor het melden van misstanden.

De belangrijkste onderdelen uit de richtlijn *Deze gelden voor misstanden met een maatschappelijk belang en de inbreuken op het Unierecht. Uiteraard zou het waardevol zijn wanneer organisaties deze veranderingen in het eigen beleid ook laten gelden voor alle andere meldingen van integriteitsschendingen.

• Werknemers bij organisaties met 50 of meer werknemers moeten toegang hebben tot interne meldmogelijkheden
• Klokkenluiders zijn niet verplicht de meldingsmogelijkheden van de eigen organisatie te gebruiken. Ze mogen ook direct kiezen voor externe meldingsmogelijkheden.
• Klokkenluiders hebben altijd recht op bescherming.
• Het zijn niet alleen werknemers die een melding kunnen doen. Ook ingehuurde medewerkers, stagelopers, vrijwilligers en anderen die werkzaamheden voor de organisatie verrichten kunnen dat doen.
• Ook de vertrouwenspersoon zelf heeft recht op bescherming.
• Voor melders worden aanvullende steun- en beschermingsmaatregelen voorzien om hen te beschermen tegen represailles als ontslag, schorsing, overplaatsing of intimidatie.Ook personen die klokkenluiders bijstaan in het meldingsproces zoals een vertrouwenspersoon of een vakbondsvertegenwoordiger, worden beschermd en betrokken derden (bijvoorbeeld een collega of familielid die verbonden is met melder en die benadeeld kan worden in zijn werkzaamheden).
• Binnen een termijn van drie maanden moeten bedrijven en overheden uit de Europese unie laten weten hoe ze met meldingen omgaan en welke procedures ze daarvoor hebben.
• Er moeten sancties worden getroffen voor het belemmeren van meldingen, het benadelen van melders en voor het bewust onjuiste informatie melden of openbaar maken.

De (nieuwe) wet Bescherming Klokkenluiders stelt een aantal extra eisen aan de interne meldprocedure, die ook gaan gelden voor de meldprocedure bij het melden van misstanden met een maatschappelijk belang.

In de interne meldprocedure dient ook te worden vastgelegd:

–       een ontvangstbevestiging van de melding aan de melder,

–       tijdig verstrekken van informatie aan de melder over de voortgang van de melding     

–       voorzien in gemakkelijke en toegankelijke informatie over een mogelijke externe procedure

–       aanwijzing onpartijdige persoon of afdelingen die n.a.v. melding onderzoek doen

–       geheimhoudingsplicht en verwerking persoonsgegevens

–       registratieplicht

–       verwerking persoonsgegevens  

Aanpassing van de Nederlandse wetgeving

Een richtlijn moet door alle lidstaten van de Europese Unie worden ingepast in de eigen nationale rechtsorde. Dit betekent dat de regels uit de richtlijn in Nederlandse wetgeving moest worden vastgelegd. Dit moest uiterlijk op 17 december 2021 gebeurd zijn.

Dit moest gedaan door de huidige Wet Huis voor klokkenluiders aan te passen. Helaas heeft het lange getreuzel in de formatie voor een nieuwe kabinet en politieke discussies over de wet zelf er voor gezorgd dat de wet in januari 2022 nog steeds niet van kracht is.

Wetsvoorstel verbetert positie klokkenluiders

De bewijslast van een melding verschuift in de nieuwe wet naar de werkgever.

Voorts moeten interne meldprocedures van werkgevers aan strengere eisen gaan voldoen. Ook worden ‘bevoegde autoriteiten’, waaronder het Huis voor klokkenluiders, aangewezen die meldingen kunnen ontvangen en onderzoek kunnen doen of maatregelen kunnen nemen naar aanleiding van een melding van een schending van het recht van de Europese Unie.

Op de websites van Werkcontact Outplacement en Re-integratie  en Onafhankelijk Vertrouwenspersoon is na de wetswijziging van de meer informatie te vinden over de wet en de rol van een vertrouwenspersoon binnen organisaties.